میرزا موسی تبریزیمیرزا موسی بن میرزا جعفر بن میرزا احمد آقا مجتهد تبریزی قراه داغی، یا قراجه داغی، از خاندان با فضیلت و بزرگی در تبریز می‌باشد. ۱ - اساتیداو از شاگردان بزرگ سید حسین کوه کمری، معروف به سید حسین ترک (متوفای ۱۲۹۹ قمری) است. ۲ - خاندانبیت میرزا احمد، جد مؤلف، از اعظم بیوتات علم و ریاست در تبریز بوده است. جد او میرزا احمد تبریزی، مشهور به مجتهد (متوفای ۱۲۶۵ یا ۱۲۷۰ قمری)، ابتدا در دیوان استیفاء نظارت مالیه، برای امیر عباس قاجار، فرزند فتح علی شاه قاجار در تبریز کار می‌کرد. او هنگامی که تصمیم به آموختن علوم دینی گرفت، با مخالفت امیر عباس مواجه شد و در نتیجه، تمام اموال و املاکش را از او گرفتند و میرزا احمد بدون داشتن ثروتی به اصفهان، و سپس به کربلای معلی رفت و در آنجا به تحصیل علوم دینی مشغول شد و در زمره علمای طراز اول قرار گرفت. او و سه فرزندش میرزا لطفعلی، میرزا جعفر و میرزا رضا پس از گرفتن اجازه اجتهاد از سید علی طباطبائی صاحب «ریاض المسائل» به تبریز برگشتند. درباره استقبال مردم از میرزا احمد در اعیان الشیعه اینطور آمده است: «فتهانت علیه الناس و اقبل علیه الجمهور و راس رئاسة عامة» [۱]
اعیان الشیعة، سید محسن امین، ج۳ ص۶۹.
زعامت و مرجعیت در این خاندان باقی ماند تا نوبت به میرزا موسی تبریزی رسید، که از فقهای بزرگ و مجتهدین معروف زمان خود و از مقررین اصلی بحث سید حسین کوه کمری، معروف به سید حسین ترک بود.۳ - شخصیت علمیبالاترین سند عظمت علمی ایشان کتاب «اوثق الوسائل فی شرح الرسائل» است که از بی نظیرترین شروح رسائل می‌باشد و از احاطه علمی او بر مباحث علم اصول حکایت دارد. او به دلیل اینکه استادش از شاگردان شیخ مرتضی انصاری و صاحب فصول بوده، به نظریات این دو بزرگوار احاطه کاملی داشته است و این احاطه در جای جای کتاب اوثق الوسائل دیده می‌شود. ۴ - بزرگان خانداندر این خاندان، علمای بزرگ دیگری همچون میرزا باقر بن احمد تبریزی، میرزا لطفعلی بن احمد تبریزی، میرزا جعفر بن احمد تبریزی، میرزا جواد بن احمد تبریزی، میرزا علی بن لطفعلی بن احمد تبریزی، و بزرگان دیگری به اسلام و مردم خدمت کرده‌اند. [۲]
اعیان الشیعة، سید محسن امین، ج۳ ص۶۹.
درباره میرزا حسن بن باقر بن احمد (متوفای ۱۳۳۷) که از شاگردان میرزای شیرازی معروف به سید حسین ترک، میرزا حبیب الله رشتی بوده است، در اعیان الشیعه اینطور آمده است: «ثم عاد الی تبریز فراس و استوثق له الامر و راجعه الناس و صار اکبر زعیم دینی فی آذربایجان.» [۳]
اعیان الشیعة، سید محسن امین، ج۵ ص۲۷.
راجع به میرزا جواد بن احمد (متوفای ۱۳۱۳ قمری) اینطور آمده است که پس از برگشتن به تبریز:«تقلد الزعامة الدینیة بعد اخیه المیرزا باقر، الذی قام مقام ابیه و عظم شانه و اطاعه الحکام و الامراء.» [۴]
اعیان الشیعة، سید محسن امین، ج۴ ص۲۵۴.
در معارف الرجال درباره او اینطور آمده است:«کان من العلماء المحققین و الاصولیین المدققین، جلیل محترم مبجل فی النجف، کما ان لهم بیتا جلیلا محترما فی تبریز.» [۵]
معارف الرجال، ج۳، ص۵۱.
۵ - تالیفات۱- اوثق الوسائل فی شرح الرسائل ۲- غایة المامول فی کشف معضلات الاصول، در دو جلد ضخیم که تقریرات درس استادش سید حسین کوه کمری است. ۳- حاشیه بر قوانین، که بوسیله خواهر زاده اش میرزا علی بن لطف علی (متوفای ۱۳۴۰ قمری) جمع آوری و تدوین شده است. ۴- تفسیر میرزا موسی تبریزی. ۶ - وفاتسید موسی تبریزی، این عالم و فقیه بزرگوار، در سال ۱۳۰۷ قمری دار فانی را وداع گفته و به ملکوت حق پیوست. ۷ - عناوین مرتبطفرائد الأصول مع حواشی أوثق الوسائل (کتاب) ۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |